Trong quá trình vận hành liên tục và lâu dài, máy biến áp có thể gặp một số sự cố. Những sự cố nhỏ có thể được khắc phục ngay mà không làm gián đoạn hoạt động của trạm điện. Bên cạnh đó cũng có những sự cố máy biến áp nghiêm trọng làm gián đoạn vận hành máy, gây hư hại một hoặc nhiều bộ phận của máy, thậm chí dẫn tới các nguy cơ cháy nổ nguy hiểm cho tài sản và con người. Vì vậy, bên cạnh công tác bảo dưỡng định kỳ, khi phát hiện máy biến áp vận hành không bình thường và sự cố cần được tìm hiểu kỹ nguyên nhân và có cách xử lý tốt nhất.
Trong khi vận hành nếu thấy máy biến áp có những hiện tượng khác thường như chảy dầu, thiếu dầu, dầu tràn ra ngoài, máy bị nóng quá mức, máy biến áp bị kêu to khác thường và không đều, sứ bể, phóng điện bề mặt, phát nóng cục bộ ở đầu cốt sứ, bộ ĐAT hoạt động không bình thường, có tai nạn hay cháy ở phạm vi biến áp... cần có phương án xử trí càng sớm càng tốt.
1. Xử lý máy biến áp vận hành không bình thường và sự cố
Những sự cố máy biến áp thường gặp khi vận hành không bình thường như:
- Dầu tràn ra ngoài máy qua bình dầu phụ, vỡ kính phòng nổ hoặc dầu phun ra qua van an toàn.
- Mức dầu hạ thấp dưới mức quy định và còn tiếp tục hạ thấp.
- Mầu sắc của dầu thay đổi đột ngột.
- Có tiếng kêu mạnh không đều và tiếng phóng diện bên cạnh máy.
- Máy biến áp bị nóng lên bất thường và liên tục trong điều kiện làm mát bình thường, phụ tải định mức.
- Rơ le hơi tác động báo tín hiệu
- Hạt hút ẩm trong bình thở máy biến áp đổi màu từ xanh sang hồng
- Điện áp sai lệch
- Quá tải máy biến áp
- Sự cố chạm chập, cháy nổ máy biến áp
Dưới đây là bảng các sự cố máy biến áp thường gặp và cách khắc phục:
Bảng 1: Xử lý máy biến áp vận hành không bình thường và sự cố
2. Sự cố máy biến áp phát sinh do lắp đặt, vận hành, bảo dưỡng kém hiệu quả
Sự cố máy biến áp xảy ra do lắp đặt, vận hành kém hiệu quả thường xảy ra những lỗi như sau:
Sự cố máy biến áp |
Nguyên nhân |
Cách xử lý |
Ngắn mạch giữa các vòng dây hoặc giữa các bối dây với nhau |
Cuộn dây bị lỏng và định cỡ không đúng |
Định cỡ dây thích hợp nhằm giữ cho cuộn dây nằm dưới tình trạng kẹp chắc chắn |
Ngắn mạch cục bộ và gây phát nóng |
Các lá thép mạch từ có ba via |
Phải đảm bảo không để xảy ra tình trạng ba via nhờ ang các thiết bị gia công tốt |
Hư hỏng cách điện thanh dẫn |
Có các gờ sắc cạnh trên các vòng đệm và các bối dây |
Phải đảm bảo không để xảy ra tình trạng có gờ sắc cạnh nhờ vào các thiết bị gia công tốt |
Hư hỏng cuộn dây |
Các điểm nối bằng đồng thau kém |
Chọn các qui trình hàn đồng tốt |
Phóng điện cục bộ |
Có cặn bã trên các phần kim loại trong khi chế tạo |
Giữ cho tốt không để xảy ra tình trạng này |
Cách điện bị hỏng |
Nhiễm bẩn bề mặt cách điện |
Phải đảm bảo sự sạch sẽ |
Phóng điện cục bộ và giảm chất lượng dầu |
Toàn bộ các bộ phận bằng kim loại không được nối đất |
Tất cả các bộ phận kim loại phải được nối đất phù hợp và điều này phải được ghi vào phiếu kiểm tra |
Chảy dầu máy biến áp |
Các mối hàn ở vỏ máy xấu và xốp |
Phải đảm bảo bề mặt sạch sẽ và chọn qui trình hàn đúng |
Cuộn dây và cách điện không được ổn định hoàn toàn do hơi ẩm dẫn đến làm hỏng |
Tiến trình sấy không đúng |
Tăng cường nghiêm ngặt quá trình sấy và nạp dầu tuỳ theo cấp điện áp |
Bảng 2: Sự cố máy biến áp phát sinh do lắp đặt, vận hành, bảo dưỡng kém hiệu quả
3. Xử máy biến áp bị sự cố do thiết kế chế tạo
Những sự cố máy biến áp thường gặp mà nguyên nhân do thiết kế chế tạo như:
- Ngắn mạch cục bộ ở lá thép làm tăng dòng điện xoáy (fucô) cục bộ
- Hỏng cách điện cuộn dây
- Tản nhiệt kém, hỏng cách điện, máy biến áp quá nhiệt
- Tổn hao tăng, máy biến áp bị nóng quá mức và liên tục.
- Ngắn mạch máy biến áp
Dưới đây là bảng các sự cố máy biến áp thường gặp mà nguyên nhân do khâu thiết kế chế tạo và cách khắc phục:
Bảng 3: sự cố máy biến áp thường gặp mà nguyên nhân do khâu thiết kế chế tạo và cách khắc phục
4. Sự cố máy biến áp phát sinh do khiếm khuyết về mặt vật tư
Sự cố máy biến áp xảy ra do khiếp khuyết về mặt vật tư thường xảy ra những lỗi như sau:
Sự cố máy biến áp |
Nguyên nhân |
Cách xử lý |
Phóng điện cục bộ và làm hỏng cách điện thanh dẫn |
Các gờ sắc cạnh trong các thanh dẫn bằng đồng |
Bề mặt phải đựoc làm cho phẳng ang |
Hư hỏng cách điện thanh dẫn |
Cách điện của thanh dẫn không phù hợp |
Kiểm tra cách điện của thanh dẫn đầu vào và cũng như là số lớp vỏ bao của thanh dẫn |
Hư hỏng cách điện |
Dầu kém chất lượng |
Đảm bảo điện áp phóng điện và hàm lượng ẩm theo các khuyến cáo của nhà chế tạo |
Phóng điện chọc thủng tạm thời |
Các tạp chất trong dầu hoá vẩn đục |
Đảm bảo độ sạch của dầu |
Hình thành sự ôxy hoá và cặn bã |
Dùng dây đồng trần cho các mối nối |
Dùng lớp vỏ bằng emay hoặc giấy để bọc lên dây đồng trần |
Máy biến áp hư hỏng |
Khuyết tật ở các phụ kiện: |
Thay thế phụ kiện máy biến áp đảm bảo chất lượng |
Bảng 4: Sự cố máy biến áp và cách xử lý mà nguyên nhân do khiếm khuyết về mặt vật tư
Ngoài ra, máy biến áp bị sự cố hư hỏng và xuống cấp cũng có thể xảy ra do vận hành trong điều kiện bất lợi, các thiên tai,...
5. Link một số bài viêt tham khảo:
Cách tính công suất máy biến áp
Bảng tiêu chuẩn về tổn hao máy biến áp